نگارنده در اين مجموعه بر آن است تلاطم روحي و حالات عرفاني مولانا محمد بلخي را شرح و تفسير نمايد و طي آن به تبيين پاره‌اي از حكايات مثنوي اهتمام مي‌ورزد . "عبدالكريم سروش "در پيش گفتار كتاب خاطر نشان مي‌كند" :اين كتاب شرح جهش جانانه و جنون‌آميز جان جوانمردي است كه پيش از آن كه صبح معرفت از مشرق سرش بردمد و شمس عشق در افق اقبالش طالع شود...زاهدي با ترس و سجاده‌نشيني باوقار ... بود و وقتي در چنگال شيري شيخ‌گير افتاد و دولت عشق را نصيب برد، زنده‌اي خندان، عاشقي پران ....و آفتابي بي سايه شد و اين همه را وامدار آن بود كه دليرانه و كريمانه و فارغ از بندگي و سلطنت و شريعت و ملت تن به قضاي عشق داد و پا در قماري عاشقانه نهاد ."اين كتاب در واقع مجموعه سخنراني‌هاي نامبرده در باب مولوي و انديشه اوست كه با تاويلي از چند حكايت مثنوي درهم آميخته است . "قمار عاشقانه "نخستين مبحث كتاب است كه طي آن انديشه‌هاي مولانا در قالب "عرفان عاشقانه "بررسي و ارزيابي مي‌شود" .مولوي و تصوف عشقي"، غم عاشقي و خنده معشوقي"، "خنده نمكين خداوند"، "شمس و مولانا"، "تاويل در مثنوي"، "حسين بن علي و جلال‌الدين رومي"، "قصه موسي و شبان و رازهاي نهان"، "دريا و آفتاب در شعر مولوي "و "دستان معاويه و ابليس "از ديگر مباحث اين كتاب به شمار مي‌آيند .