كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» گزيده گفته‌ها و نوشته‌هاي عزت‌الله سحابي، به‌اهتمام امير طيراني
گفته‌ها و نوشته‌هايي از عزت‌الله سحابي درباب مليت، دين، تاريخ، جامعه، اقتصاد، فرهنگ، دموكراسي و مسائل گوناگون ايران معاصر. كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» منتخبي‌ست از گفت‌وگوها و سخنراني‌ها و مقالات عزت‌الله سحابي كه به‌اهتمام امير طيراني در اين كتاب گردآوري شده‌اند.
عزت‌الله سحابي در كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» با رويكرد يك روشنفكر ملي‌مذهبي از مسائل و بحران‌هاي ايران معاصر و راه‌هاي برون‌رفت از اين بحران‌ها مي‌گويد و نيز به آسيب‌شناسي گذشته و ريشه‌‌يابي مشكلات اكنون مي‌پردازد و شرايط جامعۀ ايران را تحليل مي‌كند.
هويت ايراني‌اسلامي، وحدت ملي و دموكراسي از دغدغه‌هاي اساسي عزت‌الله سحابي در مباحث كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» است.
كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» به بعضي مسائل روز ايران معاصر، از ابتداي انقلاب تا سال‌هاي اخير، نيز مي‌پردازد.

مروري بر كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي»
كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» از مقدمۀ امير طيراني، گردآورنده مطالب اين كتاب، و دو فصل با عنوان‌هاي «اجتماعي»، كه شامل مباحث اجتماعي‌ست، و «سياسي»، كه شامل مباحث سياسي‌ست، تشكيل شده است. البته سحابي، ذيل اين مباحث اصلي و مرتبط با آن‌ها، به موضوعاتي چون اقتصاد و فرهنگ و تاريخ نيز مي‌پردازد و مسائل ايران معاصر را در دورنمايي تاريخي و فرهنگي مي‌بيند و تحليل مي‌كند.
فصل دوم كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» به دو بخش «نظري» و «مسائل سياسي روز» تقسيم شده كه بخش اول به مباحث و مفاهيم تئوريكي مثل مليت، فقر، مفهوم ملي‌مذهبي و دموكراسي و بخش دوم به بعضي رويدادهاي عرصۀ سياست ايران در سال‌هاي بعد از انقلاب و نظرات و تحليل‌هاي عزت‌الله سحابي درباره اين رويدادها و موضع‌گيري‌اش نسبت به آن‌ها اختصاص دارد.
هويت ايراني‌اسلامي و دين و مليت و دموكراسي و آزادي از مفاهيم كليدي مطرح در كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» است.
در مقدمۀ امير طيراني بر كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» به عقايد و ديدگاه‌ها و انديشه‌ها و شخصيت و منش عزت‌الله سحابي و فعاليت‌هاي سياسي او پرداخته شده است. چنانكه در همين مقدمه اشاره شده است، يكي از دغدغه‌هاي عزت‌الله سحابي بومي‌سازي مفاهيمي‌ست كه از غرب وارد ايران شده و نيز يافتن و نشان‌دادن ريشۀ ايراني‌اسلامي بعضي از اين مفاهيم. اين دغدغه را در مباحث گوناگون كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي»، از جمله بحث سحابي درباب دموكراسي، مي‌بينيم.
مطالبي كه در دو فصل كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» مي‌خوانيد عبارتند از: «تأثير درآمدهاي نفتي بر اخلاق ايرانيان»، «برخورد سياسي با كار خير»، «ناسيوناليسم و مليت‌گرايي»، «بحث‌هاي بنيادي ملي»، «مسئلۀ فقر در ايران، ريشه‌ها و راه حل‌ها»، «رابطۀ دين و دموكراسي»، «سير تحول مفهوم آزادي در ايران»، «تاريخچۀ تأسيس احزاب سياسي در ايران»، «دلايل دروني ناكامي احزاب در ايران»، «مفهوم ملي‌مذهبي»، «الگوي ايراني دموكراسي»، «نژادپرستي ايراني يا بازشناسي هويت ملي؟!»، «ايران برتر از ايدئولوژي»، «سخنراني مهندس عزت‌الله سحابي در جلسۀ رسيدگي به عدم كفايت سياسي بني‌صدر براي رياست‌جمهوري 30 خرداد 1360»، «نامۀ مهندس عزت‌الله سحابي به حجت‌الاسلام سيدمحمد خاتمي»، «سياسي‌كاري ضربه‌اي بر ساختار مدني شوراها»، «آقاي رئيس‌جمهور! تير خلاص را بر دشمنان اصلاحات وارد كنيد»، «درباره سياست‌هاي منطقه‌اي»، «تاوان يك نه بزرگ بود»، «محافظه‌كاران مسئول راندن مردم به سوي بيگانگان هستند»، «دنبال شرايط بعد از كودتاي 28 مرداد هستند»، «نگاه "راست" به خارج است»، «جريان راست مي‌خواهد با امريكا "مخفي" مذاكره كند»، «نقد جريان اصلاحات»، «از هيچ مكتب خارجي تقليد نمي‌كنيم»، «جهاني شدن»، «احساس ملي نباشد فرو خواهيم ريخت»، «راه‌حل كردستان؛ حسن نيت، توسعه، آزادي و عدالت»، «دور اصلاح‌طلبي و انقلابي‌گري در ايران»، «اهداف اصلاح‌طلبانه، ابزار مصلحانه»، «روشنفكران و اصلاح‌طلبان نااميد نشوند»، «ايران در گروِ مشاركت انتخاباتي ايرانيان»، «هماهنگ يا تابع»، «جنبش سبز و مسئلۀ راهبري»، «مفاهيمي كه در حد شعار هستند»، «اصلاحات خاتمي را قبول داريم» و «ضرورت وحدت ملي».
كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي» در بنگاه ترجمه و نشر كتاب پارسه منتشر شده است.

درباره عزت‌الله سحابي
عزت‌الله سحابي متولد، 1309 در تهران و درگذشته به‌سال 1390، سياستمدار ايراني، روزنامه‌نگار، اقتصاددان و فعال ملي – مذهبي است. مادرش معصومه اسدي كني و پدرش يدالله سحابي، از بنيانگذاران «نهضت آزادي ايران»، بود.
سحابي فعاليت سياسي را از دوران دبيرستان آغاز كرد. در سال 1327 وارد دانشكده فني دانشگاه تهران شد و در رشتۀ الكترومكانيك به تحصيل پرداخت. در همين دوره بود كه عضو انجمن اسلامي دانشجويان شد.
سحابي از ابتداي تشكيل «نهضت آزادي ايران» عضو اين حزب شد و با سران نهضت آزادي، از جمله مهندس مهدي بازرگان، ارتباط و همكاري نزديك داشت. در دوران شاه به دليل مبارزات سياسي بارها به زندان رفت.
در دوران انقلاب اختلافاتي ميان سحابي و مهندس بازرگان و همفكرانش، بر سرِ مواضع نهضت آزادي در قبال انقلاب، به وجود آمد. اختلافات به استعفاي سحابي از نهضت آزادي انجاميد، اما او همكاري‌اش را با نهضت آزادي ادامه داد.
در اولين انتخابات مجلس شوراي اسلامي به عنوان نماينده مردم تهران انتخاب شد. سحابي همچنين در دوران نخست‌وزيري بازرگان رئيس سازمان برنامه و بودجه بود. او، علاوه بر فعاليت‌هاي اجرايي سياسي، از همان دوران جواني به روزنامه‌نگاري و نوشتن مقالات نظري در راستاي عقايد سياسي‌اش نيز مي‌پرداخت. در ادامۀ همين فعاليت‌ها بود كه، بعد از انقلاب و چند سال بعد از پايان دوران نمايندگي‌اش در مجلس شوراي اسلامي و بعد از اينكه از زندان آزاد شد، نشريۀ «ايران فردا» را منتشر كرد. اين نشريه تا سال 1379 منتشر شد.
سحابي همچنين در سال‌هاي پس از آزادي از زندان گروهي مطالعاتي را با هدف تحليل و بررسي مسائل سياسي، اقتصادي و اجتماعي ايران بنيان گذاشت.
عزت‌الله سحابي در سال 1333 با زرين‌دخت عطايي ازدواج كرد. او پدر هاله سحابي، قرآن‌پژوه، روزنامه‌نگار، فعال ملي – مذهبي، فعال حقوق بشر و فعال حقوق زنان بود.
از عزت‌الله سحابي، به جز كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي»، كتاب‌هاي «تاريخ يك انقلاب»، «ناگفته‌هاي انقلاب و مباحث بنيادي ملي» و «نيم ‌قرن خاطره و تجربه» نيز منتشر شده است.

درباره امير طيراني، گردآورنده كتاب «ايران، آزادي و دموكراسي»
امير طيراني، متولد 1332، پژوهشگر تاريخ معاصر ايران است. كتاب‌هاي «تاريخ يك انقلاب: گزيده مقالات، سخنراني‌ها و مصاحبه‌هاي عزت‌الله سحابي» و «سخنراني‌هاي احمدآباد» ديگر كتاب‌هايي‌ست كه به‌كوشش او منتشر شده است.