ارنست نولته، انديشمند و تاريخ‌نگار جنجالي آلماني، پس از نيم‌قرن كار نظري و انتشـار كتـاب‌هـايي ستـرگ در بـارۀ فاشيسم، ماركسيسم، فلسفۀ تـاريخ و تاريخ‌انديشي، در دهۀ هشتاد عمر خود به «اسلام‌گرايي» روي آورد و نتيجۀ پژوهش‌هايش را در كتاب اسلام‌گرايي: سومين جنبش مقاومت راديكال گرد آورد. بهترين توصيف در بارۀ اين كتاب همين است كه بگوييم اين اثر بيش از آن‌كه براي آلماني‌ها، اروپاييان و غيرمسلمانان نوشته شده باشد، براي مردم خاورميانه نوشته شده است و بيراه نيست اگر بگوييم ما ايراني‌ها مخاطب اصلي‌ آنيم؛ مايي كه كشورمان پرچمدار اسلام‌گرايي سياسي در خاورميانه شد و در پي انقلاب ۵۷ نخستين حكومت اسلامي تمام‌عيار را برپا كرديم. به همين دليل تمام مباحث كتاب براي خوانندۀ ايراني جذاب است؛ به ويژه آن‌جا كه در بارۀ خود ايران سخن به ميان مي‌آيد: از ناصرالدين‌شاه و سيدجمال‌الدين اسدآبادي تا پهلوي‌ها، از دكتر علي شريعتي تا آيت‌الله خميني. نظريۀ اصلي كتاب در عنوانش آمده است: اسلام‌گرايي سومين جنبش مقاومت راديكال در تاريخ معاصر معرفي مي‌شود. اما فارغ از اين‌كه نولته در اثبات اين نظريه‌ چقدر موفق بوده است، كتاب سرشار از نكته‌سنجي‌ها و سرنخ‌هايي براي مطالعات تطبيقي در بارۀ كشورها و جنبش‌هاي اسلامي است و بدين‌سان افق‌‌هاي جديدي را به روي فهم تاريخيِ ما ايراني‌ها مي‌گشايد. ما با مطالعۀ اين اثر، از آن رويكرد معيوبي كه مي‌خواهد تاريخ را فقط بر اساس سرنوشت ملي درك كند، رها مي‌شويم و در گستره‌اي فراملي و چندلايه ــ و در نهايت در دايره‌اي به شعـاع كل جهان ــ به تاريخمـان مي‌نگريم و از اين رهگذر، دريچـه‌هاي تاريخ‌انديشانۀ جديدي به رويمان گشوده مي‌شود.